Trong thời đại công nghệ số hiện nay, tội phạm lừa đảo trực tuyến đang gia tăng với mức độ tinh vi, gây thiệt hại nghiêm trọng cho người dân và nền kinh tế.
Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN), trong năm 2023, tổng số tiền người dân bị lừa đảo lên tới khoảng 8.000 - 10.000 tỷ đồng, tăng gấp rưỡi so với năm 2022. Tình hình này đã khiến ngành ngân hàng và các cơ quan chức năng phải triển khai nhiều biện pháp nhằm tạo ra "hàng rào số" bảo vệ người dân khỏi các rủi ro.
Sau khi áp dụng Quyết định 2345, số lượng giao dịch lừa đảo đã giảm 50% chỉ sau một tháng, số lượng tài khoản liên quan đến lừa đảo cũng giảm 72% so với mức trung bình của các tháng trước đó.
Thực trạng tội phạm lừa đảo trực tuyến tại Việt Nam đang ở mức báo động. Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và thanh toán không dùng tiền mặt, việc sử dụng tài khoản ngân hàng không chính chủ đã trở thành một trong những nguyên nhân chính dẫn đến lừa đảo. Theo báo cáo của Cục An ninh mạng, 91% số vụ lừa đảo liên quan đến lĩnh vực tài chính, trong đó 73% người dùng thiết bị di động thường xuyên nhận được tin nhắn và cuộc gọi lừa đảo.
Cùng với sự phát triển của các hình thức thanh toán, tội phạm đã lợi dụng điều này để thực hiện các hành vi lừa đảo tinh vi hơn. Chúng giả danh ngân hàng, cơ quan chính phủ, hoặc các tổ chức uy tín để lấy lòng tin và yêu cầu thông tin nhạy cảm từ người dân. Đây chính là một trong những lý do mà ngành ngân hàng cần phải hành động mạnh mẽ để bảo vệ người tiêu dùng.
Để đối phó với tình trạng lừa đảo, NHNN đã đưa ra nhiều giải pháp quan trọng. Một trong những biện pháp chủ yếu là Quyết định 2345/QĐ-NHNN, có hiệu lực từ ngày 1-7-2024, quy định việc xác thực sinh trắc học. Quyết định này không chỉ giúp ngăn chặn việc mở tài khoản bằng giấy tờ giả mà còn đảm bảo rằng tài khoản được mở phải là chính chủ. Như vậy, việc yêu cầu xác thực sinh trắc học sẽ làm giảm thiểu khả năng sử dụng tài khoản ảo cho các mục đích lừa đảo.
Bên cạnh đó, Thông tư 18/2024/TT-NHNN quy định về hoạt động thẻ ngân hàng cũng sẽ yêu cầu khách hàng phải xác thực sinh trắc học khi mở thẻ, tạo thêm một lớp bảo mật cho tài khoản ngân hàng. Điều này không chỉ bảo vệ người dân mà còn nâng cao độ tin cậy của hệ thống ngân hàng.
Việc triển khai các giải pháp này đã có những kết quả tích cực. Ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán (NHNN), cho biết sau khi áp dụng Quyết định 2345, số lượng giao dịch lừa đảo đã giảm 50% chỉ sau một tháng. Số lượng tài khoản liên quan đến lừa đảo cũng giảm 72% so với mức trung bình của các tháng trước đó. Điều này cho thấy rằng các biện pháp mà ngành ngân hàng đang thực hiện đang đi đúng hướng.
Thông tư 18/2024/TT-NHNN quy định về hoạt động thẻ ngân hàng cũng yêu cầu khách hàng phải xác thực sinh trắc học khi mở thẻ, tạo thêm một lớp bảo mật cho tài khoản ngân hàng.
Ngoài việc triển khai các quy định trong ngành ngân hàng, sự phối hợp chặt chẽ giữa NHNN và Bộ Công an cũng rất quan trọng. Việc khai thác dữ liệu sạch từ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư giúp tạo điều kiện cho việc xác thực tài khoản nhanh chóng và hiệu quả. Sự hợp tác này không chỉ tăng cường tính bảo mật mà còn giúp người dân dễ dàng tiếp cận các dịch vụ ngân hàng một cách an toàn hơn.
Bên cạnh những biện pháp kỹ thuật, việc nâng cao nhận thức của người dân cũng là một yếu tố quan trọng trong cuộc chiến chống lại tội phạm lừa đảo trực tuyến. Bộ TT-TT đã phát động chiến dịch "Kỹ năng nhận diện và phòng chống lừa đảo trực tuyến" nhằm trang bị cho người dân các kỹ năng cần thiết để nhận biết và phòng ngừa lừa đảo. Cẩm nang "Kỹ năng nhận diện và phòng chống lừa đảo trực tuyến" đã được phát hành với các quy tắc 6 "Không" nhằm giúp người dân tự bảo vệ mình.
Tình hình tội phạm lừa đảo trực tuyến tại Việt Nam đang có chiều hướng gia tăng, đòi hỏi các biện pháp phòng chống mạnh mẽ và hiệu quả từ ngành ngân hàng và các cơ quan chức năng. Việc thiết lập "hàng rào số" với các quy định chặt chẽ về xác thực tài khoản ngân hàng, cùng với sự nâng cao nhận thức của người dân sẽ góp phần bảo vệ an toàn tài chính cho người tiêu dùng. Sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và người dân là yếu tố then chốt trong việc tạo dựng một môi trường thanh toán trực tuyến an toàn và bảo mật./.
